Heritabilnost

Heritabilnost je vjerovatnoća nasljedivosti proučavanog svojstva. Jedan od prvih koraka u proučavanju mogućnosti i modela nasljeeđivanja neke komponente individualnog fenotipa je procjena da li je i/ili u kojoj mjeri pod kontrolom njegove genetičke konstelacije.^[1]

Koeficijenti komponenta za proračun varijacije

Odnos	${\displaystyle r}$	${\displaystyle \theta }$
Identični blizanci	${\displaystyle 1}$	${\displaystyle 1}$
Roditelj - Potomak	${\displaystyle {\frac {1}{2}}}$	${\displaystyle 0}$
Polubraća i polusestre	${\displaystyle {\frac {1}{4}}}$	${\displaystyle 0}$
Braća i sestre	${\displaystyle {\frac {1}{2}}}$	${\displaystyle {\frac {1}{4}}}$
Prvi rođaci	${\displaystyle {\frac {1}{8}}}$	${\displaystyle 0}$
Dvostruki prvi rođaci	${\displaystyle {\frac {1}{4}}}$	${\displaystyle {\frac {1}{16}}}$

Poznato je da u analizi svake unutargrupne, odnosno individualne varijacije, kao nezaobilazno pitanje se postavlja problem odnosa genetičkih i negenetičkih faktora u njenoj determinaciji. Relativni udio nasljednih činilaca u determinaciji individualnih razlika po jednoj ili više fenotipskih osobina obuhvata pojam – heritabilnost. Kvantitativni pokazatelj (procenat, proporcija, koeficijent) heritabilnosti izvjesne osobine, pritom, nije mjera nasljednosti tog svojstva na nivou individua, nego je relativna procjena genetički kontrolisanog dijela ukupnih fenotipskih razlika među jedinkama u posmatranoj grupi.^[2][3] Pritom treba imati na umu da taj pokazatelj ne kazuje koliko su genetički faktori odgovorni za ispoljavanje individualnog fenotipa, nego je procjena koja upućuje da bi pod istovjetnim uvjetima života svih pripadnika neke skupine, genetički faktori u tolikoj mjeri određivali međuindividualnu različitost.

Hertabilnost se najčešće procjenjuje gemelološkim metodom, tj. uporednim posmatranjem ili mjerenjem parova dvojajnih i jednojajnih blizanaca, odraslih skupa i odvojeno, a rjeđe komparativnim proučavanjem parova na nižim razinama srodstva.

Relativni udio genetičkih faktora u determinaciji kvalitativne varijacije procjenjuje se uporednom analizom konkordantnosti i diskordantnosti u parovima serija jednojajnih i dvojajnih blizanaca. Konkordantni su oni blizanci koji posjeduju istu fenotipsku varijantu određene osobine (A–A, a–a), dok se diskordantni, u tom pogledu, međusobno razlikuju (A–a , a–A ).

Zbog kompleksnije (genetičke i sredinske) kontrole fenotipskog ispoljavanja kvantitativnih osobina, procjena njihove heritabilnosti nailazi na mnoge objektivne poteškoće. Međutim, u humanoj genetici je razrađen čitav niz specijalnih varijanti komparativno–analitičkog posmatranja kontinuirane varijacije u serijama jedno– i dvojajnih blizanaca.

1. ^ Lincoln R. J., Boxshall G. A. (1990): Natural history - The Cambridge illustrated dictionary. Cambridge University Press, Cambridge, ISBN 0 521 30551-9.
2. ^ King R. C., Stransfield W. D. (1998): Dictionary of genetics. Oxford niversity Press, New York, Oxford, ISBN 0-19-50944-1-7; ISBN 0-19-509442-5.
3. ^ Hadžiselimović R. (2005): Bioantropologija – Biodiverzitet recentnog čovjeka. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, ISBN 9958-9344-2-6.